W dzisiejszym zglobalizowanym społeczeństwie, w którym produkty są powszechne i dostępne na każdym kroku, rzadko zastanawiamy się nad historią codziennych artykułów spożywczych. Jednak za każdym produktem może kryć się fascynująca historia, pełna przypadkowych odkryć, nietypowych zdarzeń i wyjątkowych pomysłów, które zmieniły nasze kulinarne doświadczenia. Od przypadkowego wynalezienia Coca-Coli w aptece, po przypadkowy pomysł na chrupiące chipsy - to historie, które zdefiniowały nie tylko świat żywności, ale także nasze codzienne życie. Poznaj produkty spożywcze, które powstały przez przypadek.
Coca-Cola
 |
| Butelka Coca-Coli; Domena publiczna, Wikimedia Commons |
Cola jako napój została przypadkiem wynaleziona przez farmaceutę, dr Johna Pembertona, podczas próby stworzenia napoju alkoholowego wypełnionego kokainą i kofeiną, specjalnie dla osób uzależnionych od narkotyków. Tak w 1886 roku narodził się słynny napój Coca-Cola.
Ograniczenia prawne zmusiły Pembertona do usunięcia alkoholu ze składu, a kokaina znajdowała się w nim co najmniej do 1904 roku. Coca-Cola była uważana za innowacyjny preparat o zastosowaniu zapobiegawczym i/lub terapeutycznym. Po 1904 roku kokaina została usunięta z napoju, a Coca-Colę sprzedawano jako gazowaną wodę smakową. Ta pełna zwrotów akcji historia ukazuje, jak z nieśmiałego eksperymentu narodził się fenomen, który przetrwał wieki.
Chipsy ziemniaczane
 |
| Twórca chipsów ziemniaczanych, George Crum i jego siostra; Domena publiczna, Wikimedia Commons |
George Crum, szef kuchni w restauracji Moon's Lake House łatwo wpadał w złość, ale był zaradny. Kiedy w 1853 roku klient poskarżył się, że jego frytki są zbyt grube i niesmaczne, Crum ze złością pokroił ziemniaki na tak cienkie plasterki, jak tylko mógł, usmażył je i przesadnie doprawił. Klient zachwycił się nowym daniem, które szybko stało się hitem restauracji. Tego dnia z wściekłości i złośliwości przypadkiem narodziły się chipsy ziemniaczane, ulubiona przekąska na całym świecie.
Lody na patyku
 |
| Reklama lodów na patyku; Domena publiczna, Wikimedia Commons |
W 1905 roku 11-sto letni Frank Epperson chciał spróbować napoju gazowanego, wówczas najnowszego szaleństwa. Jednak zamiast wydawać pieniądze, eksperymentował i robił własne napoje w domu. Zmieszał proszek z wodą i zostawił miksturę na werandzie na noc. Przez noc mieszanka zamarzła, a mieszadło utkwiło w środku.
Następnego dnia Frank spróbował zmarzliny i pokazał ją kolegom, jednak przez kilkanaście lat nie zrobił nic więcej ze swoim przypadkowym „wynalazkiem”. W 1923 roku, osiemnaście lat później, Epperson zgłosił patent na „mrożony lód na patyku” i zaczął produkować lody na patyku w kilku różnych smakach.
Brandy
Holenderski kapitan statku w XVI wieku używał ciepła do zagęszczania wina, aby ułatwić jego transport. Po przybyciu na miejsce wino miało być odtworzone poprzez dodanie wody. Odkryto jednak, że zagęszczone wino smakuje lepiej niż rozcieńczone. Nowy trunek stał się wielkim hitem, więc został oddzielnie obrandowany i nazwany po holendersku „brandewijn”, czyli "spalone wino".
Piwo
Pierwsze znane zapiski o piwie pochodzą z VI wieku p.n.e. z obszaru starożytnego Sumeru. Mówi się, że odkrycie piwa nastąpiło przypadkiem w trakcie wypieku chleba. Prawdopodobnie ktoś piekł chleb na świeżym powietrzu, gdy niespodziewany deszcz zmusił go do przerwania tego procesu.
Zapominalski chlebopiekca, zajęty innymi sprawami, zostawił swoje mokre ciasto na dłużej niż zamierzał. Gdy po pewnym czasie wrócił, odkrył coś, co odmieniło losy ludzkości - płyn, który przeszedł proces fermentacji. To właśnie w tej chwili narodziło się piwo, napój, który wkrótce zagościł w sercach i kulturze ludzkości na zawsze.
Guma do żucia
Thomas Adams w 1870 roku eksperymentował z chicle, sokiem z drzewa południowoamerykańskiego, jako substytutem gumy. Po wielu niepowodzeniach przygnębiony wynalazca włożył kawałek do ust i spodobało mu się to! "Adams New York No. 1" stała się pierwszą masowo produkowaną gumą do żucia na świecie.
Sacharyna, pierwszy sztuczny słodzik
 |
| Constantin Fahlberg, odkrywca sacharyny, sztucznego słodzika; www.deutsche-apotheker-zeitung.de/daz-az/2010/daz-33-2010/550-mal-suesser-als-zucker-das-saccharin |
Herbata
 |
| Uważa się, że chiński cesarz przez przypadek odkrył herbatę; Burgert Brothers. Burgert's Studio, Domena publiczna, Wikimedia Commons |
Według legendy herbatę przez przypadek odkrył po raz pierwszy chiński cesarz Shennong w 2737 roku p.n.e. Mówi się, że cesarz lubił pić wodę przegotowaną przed wypiciem. Pewnego dnia, gdy służący zaczął gotować dla niego wodę, wpadł do niej suchy liść dzikiego krzewu herbacianego. Służący tego nie zauważył i podał wodę cesarzowi, który spróbował i uznał, że jest bardzo orzeźwiająca. Drzewem było Camellia sinensis (herbata chińska), a powstały w ten sposób napój był tym, co obecnie nazywamy herbatą.
Torebka z herbatą
Na początku ubiegłego wieku amerykański handlarz herbatą Thomas Sullivan zaczął pakować próbki herbaty, które wysyłał do Europy, w jedwabne woreczki, aby nie pomieszały się podczas transatlantyckiej podróży. Po otrzymaniu paczki z herbatą klienci omyłkowo wrzucali herbatę do wrzącej wody wraz z opakowaniem, tak jak metalowe zaparzacze do herbaty.
Sullivan zaczął otrzymywać skargi od swoich klientów, że siatka z jedwabiu jest zbyt cienka. Po wielu eksperymentach opracował saszetki wykonane z gazy - pierwsze celowo wykonane torebki z herbatą. W latach dwudziestych XX wieku zostały one skomercjalizowane i zyskały na popularności.
Ciasteczka z kawałkami czekolady
 |
| Ciasteczko z czekoladą; Autorstwa Evan-Amos - Praca własna, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=17266903 |
Ruth Wakefield wraz z mężem prowadzili zajazd Toll House Inn, w którym Ruth przygotowywała posiłki dla gości. Pewnego razu w 1938 roku, wyrabiając ciasto na ciasteczka, Ruth spostrzegła, że skończyła się posypka w postaci sproszkowanej czekolady. Sięgnęła więc po tabliczkę czekolady, łamiąc ją na kawałki, mając nadzieję, że roztopią się podczas pieczenia. Ku jej zaskoczeniu czekolada zachowała swój kształt, tworząc małe kawałki w środku ciasteczek. Tak narodziły się słynne ciasteczka z kawałkami czekolady, uwielbiane na całym świecie.
Draże M&M's
 |
| Draże M&M's; https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=71977444 |
W 1932 roku, po kłótni z ojcem (założycielem firmy Mars Company, produkującej słodycze), Forrest Mars przeniósł się do Anglii, gdzie zaczął produkować batony Mars dla żołnierzy. To właśnie podczas hiszpańskiej wojny domowej Mars przypadkiem spotkał brytyjskich ochotników jedzących "małe czekoladowe koraliki" zamknięte w twardej cukrowej skorupce. Zainspirowało to Forresta Marsa, do opracowania czekoladowego produktu odpornego na topienie się w wysokich temperaturach.
Po powrocie do Stanów Zjednoczonych Mars zwrócił się do Bruce’a Murrie, syna dyrektora naczelnego firmy Hershey, aby dołączył do niego w nowym przedsięwzięciu biznesowym. Przewidując niedobory czekolady i cukru w obliczu II wojny światowej, Mars szukał partnerstwa, które zapewniłoby stały dopływ zasobów potrzebnych do produkcji jego nowych cukierków, czyli czekoladowych drażetek z kolorową powłoką. W zamian Murrie otrzymał 20 procent udziałów w produkcie M&M's, którego nazwa reprezentowała ich nazwiska: „Mars” i „Murrie”.
Sos Worcester
 |
| Słynny sos Worcester powstał przez przypadek; By Ocdp - Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=25581631s |
Sos Worcester (lub Worcestershire) ma swoje korzenie w Indiach, ale tak naprawdę został stworzony przez przypadek w 1835 roku w mieście Worcester w Anglii. Podobno lord Sandys (którego tożsamość jest kwestionowana) wrócił do Anglii, aby przejść na emeryturę po wieloletnim sprawowaniu funkcji Gubernatora w Bengalu w Indiach. Po powrocie do domu tak brakowało mu ulubionego indyjskiego sosu, że zlecił jego przygotowanie właścicielom apteki: Johnowi Lea i Williamowi Perrinsowi.
Po przygotowaniu sosu, aptekarze zatrzymali dla siebie część partii w celu sprzedaży w sklepie, ale ta rybno-warzywna mieszanka miała tak intensywny zapach, że schowali ją w piwnicy. Sos leżał tam przez dwa lata, aż został odnaleziony podczas sprzątania. Proces dojrzewania stworzył cudownie aromatyczny sos, który szybko stał się "gorącym produktem" wśród klientów.
Lea i Perrins z powodzeniem rozszerzyli swoją działalność, przekonując stewardów na brytyjskich statkach pasażerskich, aby umieścili go na stołach w jadalni. Wkrótce stał się podstawowym produktem w Wielkiej Brytanii, głównie jako sos do steków, a następnie wyemigrował na cały świat.
Jogurt
Uważa się, że produkty mleczne zostały włączone do diety człowieka około 10 000 – 5 000 lat p.n.e. wraz z udomowieniem zwierząt produkujących mleko (krowy, owce i kozy, a także jaki, konie, bawoły i wielbłądy). Jednakże mleko łatwo się psuło, co utrudniało jego spożycie.
W tamtych czasach pasterze na Bliskim Wschodzie nosili mleko w workach wykonanych z jelit. Odkryto, że kontakt z sokami jelitowymi powoduje zsiadanie się i kwaśność mleka, konserwując je i pozwalając na przechowywanie przez dłuższy czas. To przypadkowe odkrycie doprowadziło do rozwoju jednego z najbardziej popularnych produktów mlecznych na świecie - jogurtu.
Lody w wafelku
Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, skąd wzięły się lody w wafelku? Podobno w 1904 roku podczas Światowej Wystawy w St. Louis sprzedawca lodów miał problem – jego miski do serwowania lodów skończyły się w środku upalnego dnia. Z pomocą przyszedł sprzedawca gofrów stojący obok, który zaproponował, by wykorzystać swoje wafle jako zastępcze miseczki. Goście byli zachwyceni, a lodowy rożek szybko zyskał popularność na całym świecie.
Ser Roquefort
Wszyscy znamy pleśniowe sery, ale Roquefort ma szczególnie ciekawą historię. Według legendy pewien pasterz w południowej Francji zostawił swój posiłek – chleb i ser – w jaskini, aby udać się za dziewczyną, która wpadła mu w oko. Kiedy po dłuższym czasie wrócił, odkrył, że ser spleśniał, ale odważnie go spróbował. Okazało się, że powstał wyjątkowy smak, który dziś jest ceniony przez smakoszy na całym świecie.
Tarta Tatin
Ta klasyczna francuska tarta również powstała przypadkiem. Siostry Tatin, Stéphanie oraz Caroline, prowadzące restaurację w XIX wieku przygotowywały deser z jabłkami. Stéphanie w pośpiechu zapomniała wyłożyć ciasta na spód formy, więc jabłka zostały ułożone na dnie. Aby uratować deser, przykryła je ciastem i upiekła całość do góry nogami. Klienci byli zachwyceni tym nietypowym deserem, który szybko stał się klasyką francuskiej kuchni.
Płatki kukurydziane
 |
| Bracia Kellogg, przypadkowi twórcy płatków kukurydzianych; By F. E. Doty, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=84224378 |
Płatki kukurydziane zostały wymyślone przez Johna i Willa Kellogga pod koniec XIX wieku. W 1894 roku bracia Kellogg eksperymentowali z przygotowaniem zdrowego jedzenia dla pacjentów sanatorium. Przypadkowo zostawili ugotowaną kukurydzę na zbyt długo, co spowodowało jej wysuszenie i pokruszenie na cienkie kawałki. Zamiast wyrzucić to, co uznali za błąd, postanowili spróbować. Rezultat okazał się na tyle smaczny, że opracowali dalsze przetwarzanie płatków kukurydzianych i wprowadzili je na rynek pod marką Kellogg's. Wkrótce płatki kukurydziane stały się hitem.
***
W świetle powyższych przypadkowych odkryć produktów spożywczych, nie sposób nie docenić roli przypadku w historii kulinarnej. To właśnie nieoczekiwane kombinacje, nietypowe eksperymenty i przypadkowe odkrycia sprawiły, że dzisiejsza oferta gastronomiczna jest tak różnorodna i fascynująca.
Niech historia tych przypadkowych odkryć kulinarnych będzie przypomnieniem, że czasem to, co wydaje się być błędem, może stać się inspiracją do stworzenia czegoś wyjątkowego. Może warto więc czasem pozwolić sobie na trochę przypadkowości w kuchni, by odkryć nowe smaki i doświadczyć niezwykłych połączeń. Kiedyś to przypadkowe skrzyżowanie smaków może okazać się prawdziwym hitem kulinarnym.
Być może to właśnie w Twojej kuchni nastąpi kolejne kulinarne przebudzenie? A jeśli coś pójdzie nie tak – pamiętaj, że przypadki mogą być początkiem czegoś naprawdę smacznego!
Zobacz również przypadkowe wynalazki i odkrycia.
0 Komentarze